Η υποτίμηση του χρήματος γίνεται αισθητή. Γιατί, λοιπόν, να μην αλλάξετε απλά από αποταμιευτής σε οφειλέτη;
Η συντριπτική πλειονότητα των κρατών του κόσμου έχει χρέη. Θεωρητικά, μπορούν απλά να τυπώσουν χρήματα για να αποπληρώσουν τα χρέη τους.
Ορισμένοι ιδιώτες οφειλέτες που αποπληρώνουν ένα σπίτι, για παράδειγμα, ονειρεύονται τώρα να μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν αυτό το αποτέλεσμα σε μικρότερη κλίμακα.
Εξάλλου, σε περιόδους φτηνού χρήματος, θα πρέπει να αξίζει περισσότερο να διαθέσετε αποταμιεύσεις και να εξοφλήσετε πολλά χρέη τόσο γρήγορα – αντί να τα αφήσετε να γίνουν λιγότερα στην τράπεζα. Αλλά ορισμένοι παράγοντες συνηγορούν εναντίον αυτής της θεωρίας.
Το ιστορικό παράδειγμα εξηγεί τους μηχανισμούς του πληθωρισμού
Αν τυπωθεί – δηλαδή αυξηθεί – χρήμα, αλλά δεν υπάρχει ίση ποσότητα αντίτιμου, δηλαδή αγαθών, τότε εμφανίζεται πληθωρισμός.
Όποιος έχει αποταμιεύσεις σε ένα τέτοιο νόμισμα χάνει τον πλούτο του. Και όποιος έχει δανείσει χρήματα σε ένα κράτος με αυτόν τον τρόπο (π.χ. με τη μορφή ομολόγων που αγόρασε) επίσης χάνει.
Διότι όταν το κράτος αποπληρώνει τα χρέη του, το κάνει με χρήματα που αξίζουν όλο και λιγότερο. Η ιστορία του γερμανικού πληθωρισμού του 1923/24 είναι ένα ιστορικό παράδειγμα.
Τα ομόλογα της Γερμανικής Αυτοκρατορίας, που κάποτε άξιζαν 164 δισεκατομμύρια μάρκα, εξακολουθούσαν να αξίζουν 16,4 πένες στην κορύφωση του πληθωρισμού. Η γερμανική αυτοκρατορία ήταν υπερχρεωμένη και οι πολίτες της είχαν χάσει τις οικονομίες τους.
Από αυτό το παράδειγμα προκύπτουν τέσσερις λόγοι για τους οποίους η κερδοσκοπία στην ελάφρυνση του χρέους μέσω του πληθωρισμού είναι κατάλληλη μόνο σε περιορισμένο βαθμό, αν είναι καθόλου, για τους ιδιώτες οφειλέτες.
Λόγος 1: Εξαρτάται από το δάνειο και τους όρους του
Πρώτα απ’ όλα, είναι αλήθεια ότι αν ο πληθωρισμός αυξηθεί περισσότερο από τους συμφωνημένους τόκους του χρέους που πρέπει να πληρώσει κάποιος, τότε η υποτίμηση του χρήματος θα επηρεάσει τον οφειλέτη.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το χρηματοδοτούμενο ποσό χάνει την αξία του χρόνο με το χρόνο. Όλα γίνονται πιο ακριβά, εκτός από το δάνειο.
Πάρτε για παράδειγμα τα δάνεια ακινήτων: με ονομαστικό επιτόκιο 3 τοις εκατό και πληθωρισμό 8 τοις εκατό, το πραγματικό επιτόκιο είναι μείον 5 τοις εκατό. Όσοι έχουν μακροχρόνιες δανειακές συμβάσεις με σταθερά επιτόκια είδαν τα πιστωτικά τους χρέη να απαξιώνονται.
Μην αφήνετε τις τράπεζες έξω από την εξίσωση
Όσοι όμως θέλουν να επωφεληθούν από αυτό δεν έχουν υπολογίσει τις τράπεζές τους. Οι τράπεζες συνήθως χρεώνουν επιτόκια για καταναλωτικά δάνεια που είναι υψηλότερα από τον πληθωρισμό.
Οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό έχουν επίσης τιμολογηθεί. Οι τράπεζες και άλλοι πιστωτές προσαρμόζονται στον υφέρποντα πληθωρισμό.
Μόνο αν ο πληθωρισμός είναι ξαφνικός, απροσδόκητος και ιδιαίτερα υψηλός (πάνω από 15%) θα μπορούσαν να επωφεληθούν οι οφειλέτες, αλλά μόνο αν δεν έχουν μεταβλητό χρέος. Επειδή τότε το επιτόκιο προσαρμόζεται από τις τράπεζες αρκετές φορές το χρόνο.
Για παράδειγμα, το επιτόκιο για τα κατασκευαστικά δάνεια στη ζώνη του ευρώ αυξήθηκε από 1,33% σε 1,94% από την αρχή του έτους.
Η αποπληρωμή των χρεών φαίνεται παράλογη
Επιπλέον, τα δάνεια αποτελούνται από τόκους και αποπληρωμή. Ενώ σε “κανονικές” εποχές είναι σκόπιμο να αποπληρώνετε όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα για να είστε και πάλι ελεύθεροι χρέους νωρίτερα, το αντίθετο ισχύει σε συνθήκες πληθωρισμού: όσο μικρότερη είναι η αποπληρωμή, τόσο υψηλότερο είναι το μερίδιο των τόκων. Και είναι ακριβώς αυτή η συνιστώσα του επιτοκίου που γίνεται φθηνότερη σε περιόδους απροσδόκητα ισχυρού πληθωρισμού.
Έτσι, κάποιος που εξακολουθεί να καθορίζει μια υψηλή αποπληρωμή 3% σε 10 χρόνια το 2020 με πληθωρισμό μόλις 0,5% (!) εκείνη τη στιγμή, θα ωφεληθεί λιγότερο μακροπρόθεσμα από τη νομισματική υποτίμηση από ό,τι ένας συγκρίσιμος πληρωτής του 1% που αρχίζει τώρα να εξυπηρετεί το χρέος του.
Αλλά είναι επίσης αλήθεια ότι εκείνοι που εξοφλούν ελάχιστα είναι οφειλέτες για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και συνεπώς νομικά δεσμευμένοι.
Λόγος 2: Οι τράπεζες μπορούν επίσης να αλλάξουν τους πάγιους όρους
Εάν εμφανιστεί ο λεγόμενος “καλπάζων πληθωρισμός”, μπορεί να εφαρμοστεί το άρθρο 313 του γερμανικού αστικού κώδικα.
Οι δανειστές έχουν τότε νομική αξίωση για προσαρμογή λόγω διατάραξης της βάσης της συναλλαγής και θα μπορούσαν στη συνέχεια να απαιτήσουν υψηλότερα επιτόκια. Ο πληθωρισμός ειδικότερα αναγνωρίζεται από τη νομολογία ως διαταραχή της βάσης της συναλλαγής.
Λόγος 3: Το κράτος παρεμβαίνει επίσης
Ο συνεχιζόμενος πληθωρισμός οδηγεί σχεδόν αναπόφευκτα σε μια λεγόμενη νομισματική μεταρρύθμιση, όπως δείχνει ιδίως η γερμανική οικονομική ιστορία.
Το κράτος πρέπει να σταθμίσει μεταξύ της προστασίας των υπερχρεωμένων ιδιωτικών νοικοκυριών και της οικονομικής επιβίωσης των πιστωτριών τραπεζών και των προμηθευτριών εταιρειών.
Στο παρελθόν, τα χρέη μετατρέπονταν στο νέο νόμισμα με έναν σταθερό συντελεστή. Όταν το 1948 τα μάρκα ανταλλάχθηκαν, τα πιστωτικά υπόλοιπα μετατράπηκαν σε αναλογία 100:6,5.
Για τα ενυπόθηκα δάνεια, ωστόσο, ίσχυε μια αναλογία 100:10, αυξάνοντας την πραγματική επιβάρυνση του χρέους κατά περισσότερο από 50 τοις εκατό.
Αργότερα, το 1952, τέθηκε σε ισχύ στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας ο νόμος περί εξισορρόπησης των βαρών. Με αυτό, οι φόροι επιβάλλονταν κυρίως στη γη και την ακίνητη περιουσία, προκειμένου να βοηθηθούν οι πρόσφυγες.
Η αύξηση της αξίας των πραγματικών περιουσιακών στοιχείων σε σύγκριση με τη μείωση της αξίας των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων αποκομίστηκε έτσι και πάλι μέσω υποχρεωτικών εισφορών από το κράτος (“εισφορά επί των ενυπόθηκων κερδών”).
Λόγος 4: Το κόστος αυξάνεται περισσότερο από το εισόδημα
Τα χρέη πρέπει να παραμένουν ελεγχόμενα μέσω υψηλότερου εισοδήματος. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε πληθωριστικές φάσεις. Ωστόσο, είναι αμφίβολο αν οι μισθοί ή οι συντάξεις υπερβαίνουν πάντα τον πληθωρισμό.
Ακόμη και αν οι υπερχρεωμένοι αγοραστές ακινήτων χαίρονται για την αύξηση των τιμών των ακινήτων τους σε περιόδους πληθωρισμού, αυτό δεν βοηθάει ιδιαίτερα αν τα δάνεια για την ιδιοκατοικούμενη κατοικία πρέπει να εξυπηρετούνται από το τρέχον εισόδημα.
Το ίδιο ισχύει εάν το ακίνητο ενοικιάζεται με μακροχρόνια σύμβαση και οι δαπάνες συντήρησης και ανανέωσης είναι πληθωριστικές. Ο πληθωρισμός τότε δεν ωφελεί τους ιδιοκτήτες, αλλά τους βλάπτει.
Όσοι πιστεύουν ότι σε περιόδους πληθωρισμού μπορούν να γίνουν πλούσιοι με ακίνητα χωρίς σημαντικό μετοχικό κεφάλαιο, έχουν υπολογίσει λάθος. Επειδή οι τιμές των ακινήτων αυξάνονται με τον πληθωρισμό και οι τράπεζες γίνονται όλο και πιο περιοριστικές στη χορήγηση δανείων.
Συμπέρασμα: Κάτω τα χέρια από το υπερβολικό χρέος
Ναι, το χρέος μπορεί να είναι πιο επωφελές από τις αποταμιεύσεις σε περιόδους πληθωρισμού. Αλλά μόνο αν μπορούν να εξυπηρετηθούν από “πρώτης κατηγορίας οφειλέτες” ανά πάσα στιγμή και αν αντιστοιχούν σε πραγματικά περιουσιακά στοιχεία με δυνατότητα κερδών και ανατίμησης.
Οι νικητές είναι τότε εκείνοι που παίρνουν ένα φθηνό δάνειο το οποίο μπορούν επίσης να εξυπηρετήσουν με ασφάλεια και να αγοράσουν γι’ αυτό ανθεκτικά υλικά περιουσιακά στοιχεία όπως ακίνητα ή πολύτιμα μέταλλα.
Παρεμπιπτόντως, η ιστορία έχει και εδώ ένα ενδιαφέρον παράδειγμα: Η περίπτωση του Γερμανού μεγαλοβιομήχανου Hugo Stinnes, αποκαλούμενου “βασιλιά του πληθωρισμού”.
Ο Stinnes στοιχημάτισε σωστά στον πληθωρισμό μετά τον χαμένο Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και επένδυσε τα δανεικά χρήματα σε πρώτες ύλες, σε εμπορικές εταιρείες, σε μονοπώλια με μεγάλη τιμολογιακή δύναμη, σε ξένα νομίσματα καθώς και σε χρυσό και ίδρυσε τη δική του τράπεζα.
Ωστόσο, απέφυγε τα κρατικά ομόλογα και με αυτή τη “συνταγή” έγινε ο πλουσιότερος άνθρωπος και ο μεγαλύτερος εργοδότης της Γερμανίας.
Οι χαμένοι, από την άλλη πλευρά, είναι εκείνοι που δανείστηκαν με πολύ υψηλά και μεταβλητά επιτόκια, ακόμη και εν όψει του πληθωρισμού.
Αλλά ακόμη και οι συμβάσεις χρέους με σταθερό επιτόκιο μπορούν τελικά να ακυρωθούν από το κράτος και τα κέρδη του πληθωρισμού να απορροφηθούν ξανά.
Ακόμη και αν τα χρέη υποτιμηθούν στην καλύτερη περίπτωση, παραμένουν ένα ρίσκο, το τίμημα του οποίου είναι πάντα η περιορισμένη ελευθερία δράσης του οφειλέτη.
Μην μαθαίνεις τα νέα τελευταίος!
Κάνε Like στη σελίδα μας στο Facebook και ενημερώσου πρώτος για όλες τις τελευταίες εξελίξεις. Έγκαιρη, έγκυρη και ανεξάρτητη ενημέρωση. Όλες οι τελευταίες Ειδήσεις από τη Γερμανία, την Ελλάδα και τον κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.
